Wat is de impact van de directe verzekering?

Op dit moment is iedereen die een motorrijtuig zoals een auto, motor of bromfiets op naam heeft staan verplicht om een WA-verzekering te hebben. WA staat voor Wettelijke Aansprakelijkheid. Stel, je komt in botsing met een andere auto. Volgens de wet ben jij aansprakelijk, want de ander stond voor een verkeerslicht te wachten en jij hebt niet op tijd afgeremd. De benadeelde kan dan bij jouw verzekeraar aankloppen voor een schadevergoeding. Omgekeerd net zo: tikt iemand jouw auto aan bij het inparkeren, dan stap je naar de WA-verzekeraar van de tegenpartij. Tenzij je een extra dekking zoals een allrisk- of verkeersrechtsbijstandverzekering hebt hoef je niet op hulp van je eigen verzekeraar te rekenen bij het verhalen van je schade op de tegenpartij. Je zal het zelf moeten doen.

Als jij een schadeclaim indient bij de WA-verzekeraar van een ander trekt die niet zomaar de portemonnee. De verzekeraar wil eerst zeker weten dat zijn verzekerde ook écht aansprakelijk is. Dat is niet altijd meteen duidelijk.  Als jij en de tegenpartij bijvoorbeeld een ander verhaal vertellen, of als het verhaal onduidelijk is, dan wil de verzekeraar eerst verder onderzoek doen. De verkeerssituatie wordt uitgeplozen, eventuele getuigen krijgen het verzoek een verklaring in te sturen en er ontstaat een welles-nietes-discussie. Daar zit je helemáál niet op te wachten als je auto in de kreukels ligt of als je door een verwonding je werk niet meer kunt doen en het saldo op je spaarrekening in rap tempo ziet dalen.

Bron foto: Waymo

Bij een directe verzekering, ook wel een first-party- of no-fault-verzekering genoemd, wordt het hele vraagstuk over wie aansprakelijk is overgeslagen. Niet belangrijk. Je verzekert jezelf en je eigen auto tegen schade, ongeacht of die schade door jou of door iemand anders wordt veroorzaakt. Een verkeersverzekering, dus. Minder onderzoek betekent kortere doorlooptijden en lagere afhandelingskosten per dossier.

De opkomst van de zelfrijdende auto wordt een groot probleem als we onze huidige autoverzekeringen houden. Nu is nog wettelijk vastgelegd dat de feitelijke bestuurder van een auto de mens is en niet de automatische piloot. Veroorzaakt een zelfrijdende auto een ongeval, dan is de menselijke bestuurder aansprakelijk. Maar blijft dat ook zo? De technologie staat niet stil en bestuurders zullen steeds meer de rol van passagier krijgen. Wie is er dan aansprakelijk voor schade? De autofabrikant? De softwareontwikkelaar? Of toch de eigenaar van de auto?

Dan is een directe verzekering een uitkomst. Je loopt dan niet tegen een muur van partijen die naar elkaar wijzen op, maar stuurt gewoon je verhaal met wat foto’s naar je eigen verzekeraar. Tien minuten werk in plaats van een hele juridische strijd. En omdat de verzekeraar jou als klant tevreden wil houden doet die er alles aan om het schadedossier zo snel en soepel mogelijk af te ronden. Als 

het een beetje meezit staat het schadebedrag dezelfde week nog op je rekening. Laat maar komen, die directe verzekering! Of toch niet?

Helaas, zoals met zoveel dingen in het leven: niet alles wat blinkt is goud. Tegenstanders van de directe verzekering zien de uitvoering van het model in de praktijk somber in. Als jij met een forse schadeclaim aan komt zetten is de rekensom eenvoudig: die claim kost meer dan dat jij ooit aan premie oplevert. Is de verzekeraar er dan nog steeds bij gebaat om jou tevreden te houden met een schadevergoeding? Of loont het dan meer om de hakken in het zand te zetten, een regel uit de voorwaarden te citeren en de claim af te wijzen?

Dat laatste wordt voor de verzekeraar bij een directe verzekering een stuk eenvoudiger. Als je wettelijk aansprakelijk bent voor een schade moet je de benadeelde schadeloos stellen, punt. Dan kun je niet zeggen dat die factuur voor het repareren van blikschade eigenlijk hoger is dan wat jij maximaal wil betalen, of dat je hebt besloten dat je een ruitreparatie nog wel wilt vergoeden maar dat het vervangen van een ruit toch echt voor eigen rekening komt. Je verkeersverzekeraar daarentegen kan wél voorwaarden stellen aan het uitbetalen van een schadevergoeding. Je voelt ‘m al aankomen: sommige verzekeraars zullen in de verleiding komen om de dekking flink uit te kleden. Dat kan ook niet anders. Al die mensen die nu alleen een WA-verzekering hebben of een Beperkt cascoverzekering (WA+) kunnen met een directe verzekering opeens ook alle schades die ze per ongeluk aan hun eigen voertuig veroorzaken claimen. De premies schieten omhoog als verzekeraars de vergoedingen niet aan banden leggen.

Een nadeel van de directe verzekering dat vaak over het hoofd wordt gezien is immateriële schade. Het wringt als jij door toedoen van iemand anders schade lijdt en diegene daar geen consequenties van ondervindt, niet tot de verantwoording wordt geroepen, en niet eens hoeft te erkennen fout te hebben gezeten. Overigens met de kanttekening dat verkeersmisdrijven nog wel gewoon tot een strafproces leiden.

De Zweden hadden wel oren naar de voordelen van de directe verzekering, maar ze vonden het ook alweer zowat om aansprakelijkheid dan maar helemaal te schrappen. Daarom wordt in Zweden al meer dan 40 jaar een happy medium gebruikt: een hybride systeem van een first-party verzekering én het aansprakelijkheidsrecht. Heb je schade, dan dien je een claim in bij je eigen verzekeraar. Die heeft vervolgens het recht om de schade elders te verhalen, jijzelf niet. Je kunt het zien als een allriskverzekering uitgebreid met een schadeverzekering voor inzittenden, maar dan voor iedereen. Benadeelden die niet zelf in een auto reden, bijvoorbeeld fietsers of voetgangers, kunnen nog wel gewoon rechtstreeks naar de verzekeraar van de bestuurder gaan.

Als het gaat over het invoeren van een directe verzekering in Nederland wordt die vaak in één adem genoemd met Zweden. En dat is verwarrend, want Zweden heeft helemaal geen puur first-party-verzekeringsmodel, maar een mix met het aansprakelijkheidsrecht. Doembeelden die nu worden geschetst gaan vaak uit van de directe verzekering als op zichzelf staand systeem. De kans dat die variant er in Nederland komt is bijzonder klein. Als we de kant van een directe verzekering opgaan zal het hoogstwaarschijnlijk een hybride variant worden. Dat is geen wereld van verschil met ons huidige verzekeringsmodel, maar verschillend genoeg om problemen waar we nu tegenaan lopen op te lossen en op andere vlakken nieuwe problemen te creëren. Het is de vraag wat zwaarder weegt.

Het is moeilijk om te voorspellen wat er met de premies gebeurt als er een variant van de directe verzekering wordt ingevoerd. Enerzijds lijkt een stijging reëel omdat meer mensen uitgebreider verzekerd worden. Anderzijds wordt die stijging ingeperkt door kritisch naar de vergoedingen te kijken. Als we Zweden als voorbeeld nemen zien we dat de autoverzekeringen daar gemiddeld zelfs iets goedkoper zijn dan in Nederland. Daarbij wordt de directe verzekering in Nederland als optie verkend voor als het grootste deel van het wagenpark zelfrijdend is. Doordat er dan een stuk minder kans is op menselijke fouten zal het aantal ongevallen, en daarmee het aantal schadeclaims, drastisch dalen. Hoe minder verzekeraars uit hoeven te keren, hoe minder premie ze hoeven te vragen.